Dit is een deel van het artikel van Jem Bendell uit 2018 (waar ik wat toevoegsels en enkele noten bij heb gezet).*
17 van 18 warmste jaren in de meetperiode van 136 jaar vielen vanaf 2001. Het is nu 0,9 graad Celsius warmer dan in 1880, maar dat is het gemiddelde. (1) (Terzijde: Het KNMI houdt het op 1,0 graad voor de wereld en 1,7 graden Celsius voor Nederland. Zie hier.) De Noordpool warmt nog veel sneller op. In 2016 was de temperatuur aan het oppervlak daar 2,0 graden Celsius boven het gemiddelde van 1981-2010. (2)
Dat de Noordpool warmer is hebben we gemerkt aan een gedestabiliseerde straalstroom* die extreme bewegingen van warme lucht richting de pool en koudere lucht naar het zuiden meebracht. Op een gegeven moment was de Noordpool begin 2018 20 graden warmer dan je op basis van het gemiddelde mocht verwachten! (3) Twintig graden warmer en niet eens in het nieuws.
Die warmte aan de Noordpool leidt tot dramatisch verlies van zee-ijs. Het oppervlak van de zee dat met ijs bedekt is, krimpt. En het resterende ijs is minder dik (wat duidt op een verlies aan veerkracht bij toekomstige opwarming en stormen). De trend is onverbiddelijk negatief. (Zie ook figuur 5 uit artikel 2 van de serie ‘Kroniek van een aangekondigde zelfmoord’.)
Met het verdwijnen van de weerkaatsing van de zonnestralen door het ijs zal een ijsvrije poolzee de opwarming wereldwijd aanzienlijk verhogen, zo luidt de voorspelling. In 2014 berekenden wetenschappers dat deze verandering op een kwart zal uitkomen van de directe temperatuurstijging die gedurende de afgelopen 30 jaar door de verhoging van het CO2-gehalte is veroorzaakt. (4) Dat betekent dat als wij de CO2-uitstoot met een kwart weten te verminderen, we straks alleen het verlies van het effect van de weerkaatsing van het zee-ijs aan de Noordpool hebben gecompenseerd. De wetenschapper Peter Wadhams denkt dat een totaal ijsvrije Poolzee het effect van de opwarming van de CO2 in de atmosfeer zelfs kan verdubbelen. (5) Als dat zo is, zegt Bendell, kunnen alle IPCC-berekeningen de prullenbak in.
De ijskap op Groenland werd tussen 2002 en 2016 vier meter dunner (6). In West-Antarctica breken grote brokken zee-ijs af, waardoor landijs versneld in zee kan glijden. De watermassa van de oceanen zet uit ten gevolge van de hogere watertemperaturen. Als je de bijdrage van het smelten daarbij optelt, is de zeespiegel sinds 1993 met 80 mm gestegen. (7) Wie, zoals het IPCC, het cijfer van 3,2 mm stijging per jaar aanhoudt, geeft de indruk dat de stijging lineair is. Dus dit jaar 3,2 mm erbij, en volgend jaar en over 10 jaar ook, en over 50 jaar nog steeds 3,2 mm erbij. Maar recente cijfers duiden op een niet-lineaire, snellere stijging. (8) Dat wil zeggen, het gaat steeds harder.
En dan heb je nog methaan. Methaan is als broeikasgas 25 maal zo krachtig als CO2 (maar het blijft ‘slechts’ gemiddeld 12 jaar in de atmosfeer tegen CO2 50-200 jaar). Een eeuw geleden kwam er per jaar 0,5 deel per miljard methaan bij in de atmosfeer. Nu zijn dat 10 delen per miljard per jaar. Bronnen zijn fossiele brandstoffen, vee en smeltende permafrost. (9)
Er is in de wetenschappelijke gemeenschap geen eensgezindheid over de omvang van de bronnen en de gevolgen van methaan in de nabije toekomst. Onderzoeker Katey Walters maakte zich weliswaar in 2009 al grote zorgen over de uitstoot bij het ontdooien van de permafrost,* in 2015 werd nog gedacht dat het met het ontsnappen van methaan uit deze bron een kwestie van eeuwen is. (10) Nog geen drie jaar later heeft een zeer precies experiment laten zien dat als ontdooiend permafrost met water bedekt blijft (wat te verwachten valt), het binnen een paar jaar significante hoeveelheden methaan uitstoot. (11) Nu discussieert men over de rol van micro-organismen: gedijen die in zo’n omgeving en ‘eten’ ze dan het methaan, of niet?
Behalve uit permafrost kan methaan ook vrijkomen uit hydraten (ook wel clatraten genoemd). Dat zijn hoeveelheden bevroren methaan die langs de rand van het continentaal plat op de zeebodem zitten. Een warmere Poolzee zou tot het vrijkomen van dat methaan kunnen leiden. Een publicatie uit 2010 stelt dat dat een opwarming van wel 5 graden zou kunnen veroorzaken, catastrofaal voor het leven op aarde. (12) Deze publicatie veroorzaakte een verhit debat, waarna in 2017 geconcludeerd werd dat er geen bewijs voor is dat dit op korte termijn zal gebeuren. (13) Echter, een belangrijke reden voor deze conclusie is het gebrek aan harde cijfers dat het methaangehalte aan het aardoppervlak aan de Noordpool meetbaar toeneemt.
Er is dus evenmin bewijs voor het tegendeel.
Dat gebrek aan cijfers wordt deels veroorzaakt door de afwezigheid van meetapparatuur. Die apparatuur staat bijna allemaal op land, terwijl de oceaan ook methaan kan afgeven. In elk geval is het zo dat er ongewone toenames in het methaangehalte van de atmosfeer worden gemeten die met de meetgegevens rond de wereld niet geheel verklaard kunnen worden. Je kunt rekenen met het methaangehalte aan de grond (om lokale bronnen op te sporen) en hoger in de atmosfeer (dat meer het gemiddelde laat zien). Daarbij bleek dat in maart 2018 halfhoog in de atmosfeer het methaangehalte 1865 delen per miljard bedroeg: 35 delen per miljard meer dan in maart 2017, terwijl aan het aardoppervlak de toename 15 delen per miljard was. (14) Hoe zou dat komen? Het zou kunnen kloppen met een afgifte van methaan door de oceanen, oftewel van hydraten.
De conclusie dat we ons geen zorgen hoeven te maken over methaan is in elk geval niet gerechtvaardigd, zeker niet met temperatuurstijgingen aan de Noordpool zonder weerga.
Tot zover de weergave van het artikel van Jem Bendell.
(1) NASA/GISS (2018), “Vital Signs: Global Temperature”, available at: https://climate.nasa.gov/vital-signs/global-temperature (accessed 17 March 2018)
(2) Aaron-Morrison et. al. (2017), “State of the climate in 2016”, Bulletin of the American Meteorological Society, Vol. 98, No. 8, p.Si-S280
(3) Watts, J. (2018) Arctic warming: scientists alarmed by ‘crazy’ temperature rises, The Guardian, 27th February, https://www.theguardian.com/environment/2018/feb/27/arctic-warming-scientists-alarmed-by-crazy-temperature-rises
(4) Kristina Pistone, Ian Eisenman and V. Ramanathan (2014) Observational determination of albedo decrease caused by vanishing Arctic sea ice, Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America
(5) Wadhams, P. (2016) Farewell to Ice, Allen Lane.
(6) NASA (2018), “Greenland Ice Loss 2002-2016”, available at: https://grace.jpl.nasa.gov/resources/30 (accessed 17 March 2018)
(7) JPL/PO.DAAC (2018), “Key Indicators: Global Mean Sea Level”, available at: https://sealevel.nasa.gov/understanding-sea-level/key-indicators/global-mean-sea-level (accessed 17 March 2018)
(8) Malmquist, D. (2018) Researchers issue first-annual sea-level report cards, Phys.org, https://m.phys.org/news/2018-03-issue-first-annual-sea-level-cards.html
(9) Saunois, M. et al (2016) The global methane budget 2000–2012, Earth System Scientific Data, 8, 697–751, 2016, http://www.earth-syst-sci-data.net/8/697/2016/
(10) Schuur et. al. (2015), “Expert assessment of vulnerability of permafrost carbon to climate change”, Climatic Change, Volume 119, Issue 2, pp 359–374
(11) Knoblauch, Christian, Christian Beer, Susanne Liebner, Mikhail N. Grigoriev & Eva-Maria Pfeiffer (2018) Nature Climate Change, http://www.nature.com/articles/s41558-018-0095-z
(12) Shakhova et. al. (2010), “Extensive Methane Venting to the Atmosphere from Sediments of the East Siberian Arctic Shelf” – Science, New Series, Vol. 327, No. 5970 (Mar. 5, 2010), pp. 1246-1250
(13) Ahmed, N. (2013) Seven facts you need to know about the Arctic methane timebomb, The Guardian, Monday 5 August. https://www.theguardian.com/environment/earth-insight/2013/aug/05/7-facts-need-to-know-arctic-methane-time-bomb
(14) Arctic News (2018) Warning Signs, Arctic News Blog Post, 3rd March. https://arctic-news.blogspot.co.id/2018/03/warning-signs.html
