In aflevering 24 van het artikel ‘Handel en bestuur, twee stelsels om te overleven’ in de rubriek Ethiek komt Jane Jacobs met de ‘wet van de aantasting van morele stelsels’. (Lees hierover eerst handel en bestuur, twee systemen en niet meer.) Elke breuk van enige betekenis in de zuiverheid van een syndroom maakt dat sommige gewone deugden vanzelf tot fouten worden, en andere beginnen te buigen en te barsten om de benodigde uitweg te bieden. De twee morele syndromen zijn in feite zelfregelende systemen. Hun hele bestaan kwam voort uit gebeurtenissen en bezigheden die ze nodig maakten en er grenzen aan stelden. Bij onzuiver gedrag wordt het een zelf-ont-regelend systeem. Jane Jacobs geeft er een voorbeeld van bij banken. Dat leidde onder andere tot fusies en vijandige overnames die duidelijk in strijd zijn met het handelssyndroom, opgezet om alleenrecht te verkrijgen. In aflevering 25 lezen we hoe dit dan weer tot concernvorming leidde. Hele organisaties, en ten slotte een heel stelsel dat uit vele organisaties bestond, glipten stap onder de slagbomen van het handelssyndroom door en kwamen uit bij nemen wat je nemen kunt. En ze gingen er nog prat op ook.

Lees over deze Amerikaanse praktijken verder in Jane Jacobs over de verwording van Amerikaanse bedrijven. Het militair-industrieel-complex werd dan weer een speciaal geval met zijn eigen onzuiverheid. Lees daarover in Jane Jacobs over het militair-industrieel complex.

In aflevering 23 lezen we over een door mij toegevoegd voorbeeld van de vermenging van de twee syndromen in de marktwerking in de publieke sector in Nederland.

Een actueel, ook door mij ingelast voorbeeld is het bedrijf Amazon, waarover journalist Dana Mattioli zegt: ‘Amazon heeft een feodale band met de externe verkopers op zijn website. Van alles wat Amerikanen online kopen, komt 40 procent van Amazon. Dus hoe slecht ondernemers ook worden behandeld, ze kunnen hun belangrijkste marktplaats, Amazon, niet verlaten. En dus kan Amazon allerlei vergoedingen eisen van verkopers, net zoals boeren ten tijde van het feodalisme een groot deel van hun oogst als pacht aan hun leenheer afstonden. Die ‘Amazon-belasting’ is door de jaren heen steeds hoger geworden, tot bijna 50 procent nu.’ En aflevering 26 biedt meer over Amazon, een monopolist die een monsterlijke mengvorm van beide syndromen is geworden.

Als de zuiverheid van het toepasselijke stelsel verloren gaat, blijken er geen nette manieren te zijn om uit zo’n hardnekkige warboel te komen. Er bestaan geen eerlijke oplossingen om ze recht te zetten. We moeten het dus niet wagen om hoe dan ook met deze syndromen en de bijbehorende rollen te rommelen. Anders lopen we zo in een valkuil. Jane Jacobs stelt dan halverwege aflevering 27 de vraag: Laat dat dan nog wel ruimte over voor wilskracht en vindingrijkheid? Juist wel, toont zij ons. Nu verder met handel en bestuur, onderscheid bewaren.

Lees verder ook handelssyndroom, de kenmerken, wachterssyndroom, de kenmerken, handelssyndroom en de wetenschap, handel, bestuur en de maffia, handel, bestuur en de landbouw.