Een systeem is een eenheid, maar grenzen zijn bij systemen nooit echt hard. Dit komt kort aan de orde in aflevering 10 van het artikel ‘De samenstelling van systemen’ in de rubriek Complexiteit. Over grenzen die er wel en niet zijn in systemen gaat het ook in de afleveringen 17-19 van het artikel ‘De werking van systemen’ in de rubriek Complexiteit. Als we ons niet op de dingen maar op de processen concentreren vervagen de grenzen tussen natuur en economie. Dat houdt in dat de economie gehoorzaam is aan natuurlijke principes (dat wil zeggen zich daarnaar moet gedragen op straffe van problemen). Hierover gaat het artikel ‘De natuur van de economie’.

Het systeem aarde is voor de helft gesloten: energie kan erin en eruit, maar de hoeveelheid materie die het met de ruimte uitwisselt, is verwaarloosbaar klein. De grens van dit systeem is scherp.

Het onderscheid door grenzen gaat ons met onze reductionistische denktrant gemakkelijk af, te gemakkelijk misschien. Lees daarom ook aflevering 10 van het artikel ‘Eindspel: de economie als ecologische ramp en wat er moet veranderen in de rubriek Economie door William Rees eens door. De titel luidt ‘Complexiteit, chaos en catastrofe’.