De grote depressie van 1929 bracht in het Oostenrijkse stadje Wörgl een revolutionaire ontwikkeling teweeg: de invoering van lokaal, smeltend bonnengeld. Het idee kwam van burgemeester Michael Unterguggenberger die in 1931 verkozen werd. Hij zag dat er van buitenaf geen hulp zou komen en overtuigde de gemeenschap om een experiment aan te gaan, de invoering van lokaal zegelgeld. Op het dieptepunt van de crisis ging men daarop in; er was toch niets te verliezen. Hoe dat precies werkte en hoe dat tot een wonder leidde, lees je in aflevering 4 tot 10 van het artikel ‘Een booster voor de lokale economie’ in de rubriek Ethiek.
Het was feitelijk een lokaal betalingsnetwerk op basis van de Oostenrijkse schilling. Zo lekte er geen koopkracht weg die ook lokaal bediend kon worden. Door maandelijks zegels (die 1 procent van de waarde kostten) op de vouchers/biljetten te moeten plakken, werd een negatieve rente (demurrage) geschapen die oppotten onaantrekkelijk maakte. Het lokale geld rolde. Het werd in de twee jaar dat het liep zo’n succes dat de Centrale Bank het er benauwd van kreeg en het geld van Wörgl verbood.
De snelle circulatie van het lokale geld in Wörgl leek op het eerste gezicht te danken aan de negatieve rente, maar misschien was het grote gemeenschapsgevoel dat Unterguggenberger creëerde wel beslissender. Hij wist diepe tegenstellingen te verzoenen om het experiment op gang te krijgen.
De theoretische basis voor lokaal geld kwam van de econoom en zakenman Sylvio Gesell, die (in 1918) de invoering van negatieve rente voorstelde als de ultieme manier om economische crises te bestrijden. De vooraanstaande Amerikaanse econoom Irving Fisher omarmde wat later zijn ideeën. Fisher is verder bekend van de ‘verkeersvergelijking van Fisher’ en van ‘Fisher’s paradox’ die in dit verband ook relevant zijn (aflevering 7).
In aflevering 8 en 9 worden de belangrijkste kenmerken van lokaal geld – de vermijdbare provisie en de inwisselkosten (die in feite een gunstige lokale wisselkoers creëren) – nader bekeken als opstap naar de moderne variant met fintech-software. En in aflevering 10 wordt het belang van een goed team en goede communicatie nog eens benadrukt. Er is een harde èn een zachte kant aan dit alternatief. Het is een leerproces.
