Het mondiale project van de modernisering behelsde een gang van het Lokale naar het Globale. Het stond gelijk aan rijkdom, emancipatie, kennis en toegang tot een comfortabel leven; het was onweerstaanbaar, ook al moesten we het Lokale ervoor opgeven. Maar na verloop van tijd bleek de mondialisering steeds minder aantrekkelijk. Alleen was terugkeer naar het Lokale toen niet meer mogelijk, want in zijn oude vorm van traditie, bescherming, identiteit en zekerheid is het weg. Er is geen gedeelde horizon meer – zelfs niet om te bepalen wie progressief en wie reactionair is. Lees wat Bruno Latour hierover te zeggen heeft in aflevering 9 en volgende van het artikel ‘Weten, doen, hopen – actie en grondhoudingen’ in de rubriek Ontwrichting. Ook al willen we terug, we kunnen nergens meer landen.

Het is alsof er nu een derde attractiepool is, die we nog niet kunnen duiden. Trump c.s. verenigen de vlucht naar voren met de vlucht naar achteren alsof het geen tegengestelden zijn en geven zo met het Bodemloze precies de tegengestelde richting die we moeten inslaan op zoek naar de derde attractor. Zie aflevering 10. Het ontkennen dat er überhaupt een conflict bestaat tussen modernisering enerzijds en onze aardse conditie anderzijds leidt automatisch de ontkenning van de opwarming van de aarde.

Waar we voor moeten kiezen, kunnen we misschien het beste het Aardse noemen, denkt Latour, dat nu zelf een nieuwe politieke actor is geworden die zich tegen ons keert, die ons overheerst, iets van ons eist, ons in zijn vaart meevoert. Zie aflevering 11. Het aardsysteem heeft de hoofdrol op zich genomen. Gaan we ons nu verzetten of gaan we ons oriënteren op die werkelijkheid?