De psychologie van de identiteit gaat over het ‘ik’, het bevestigingsvooroordeel en psychotherapie. Het gaat over hoe we vasthouden aan meningen en posities en hoe dit cultureel ineens om kan slaan, als een aardverschuiving, een niet-lineaire verandering, die niet komt door een duidelijk oorzaak-gevolg-patroon of door individuele zeggingskracht. We worden wakker en merken, tot onze verrassing, dat ‘iedereen’ nu die kant op wil. Want genoeg is genoeg. Zie hierover aflevering 22-24 van het artikel ‘Dit is niet de toekomst die we besteld hebben’ in de rubriek Ethiek. Zie ook paradigma en psychologie in soorten.
In de ogen van de conservatieve denker Francis Fukuyama, zijn geld, macht en seks belangrijk, maar kan de mens niet zonder erkenning van de identiteit die hij zichzelf toedicht. In de strijd om die erkenning zijn we bereid een hoop in de waagschaal te leggen: veiligheid, rechtvaardigheid en op dit moment democratie. Aflevering 24 van het artikel ‘Te laat – de hinder van kolossale barrières’ in de rubriek Ontwrichting gaat over identiteit. Culturele behoeften winnen het daarbij telkens van economische logica. Mensen zijn bereid welvaart in te leveren, als ze daarmee het idee hebben dat wie ze zijn beter tot hun recht komt.
De niet-onderhandelbaarheid vormt een probleem. Een diepe behoefte om als superieur te worden gezien, botst met de behoefte om door anderen als gelijkwaardig gezien te worden. Je voelt je al gauw slachtoffer. Hierover bericht Keith Lowe, auteur van Angst en vrijheid dat over de Tweede Wereldoorlog gaat en de mythe van het slachtofferschap. De gevaarlijkste mythe is volgens hem die van het martelaarschap en het slachtoffer, omdat die mythe je ontslaat van verantwoordelijkheid. Individuele vrijheid betekent dat je zelf verantwoordelijk bent voor je daden. In tegenstelling tot het slachtoffer kan een vrij persoon niet iemand anders de schuld geven. Daarom doen er we alles aan om niet de verantwoordelijkheid van onze vrijheid te dragen. Je aansluiten bij een groepering is een manier om daaraan te ontkomen.
