Alle dynamische systemen gaan tenslotte ten onder, maar het mooie is dat ze het vaak zo lang uithouden. Ze hebben vier middelen om ontwrichting te voorkomen. Dat zijn bifurcaties, positieve terugkoppeling, negatieve terugkoppeling en noodmaatregelen. Je kunt tal van verschijnselen in allerlei variaties waarnemen, maar ze zijn steeds terug te brengen tot een van deze vier methoden. De vierde categorie van maatregelen is een echte categorie, niet een verzameling van reacties die onderzoekers elders niet kwijt kunnen. Zij dient voor gevallen van instabiliteit die weliswaar tijdelijk zijn maar niettemin fataal kunnen worden. De evolutie heeft deze maatregelen in allerlei vormen voortgebracht: denk aan de winterslaap, cocons en bladverlies als middelen om te ontsnappen aan de gevolgen van de winter. Zie voor noodmaatregelen aflevering 27 van het artikel ‘De natuur van de econome’ in de rubriek Complexiteit. Zie nu verder positieve terugkoppeling als middel tegen ontwrichting en negatieve terugkoppeling als middel tegen ontwrichting.

De mens heeft onder de druk van een crisis de neiging om noodmaatregelen te nemen die (op den duur) het probleem alleen maar verergeren. Lees daarover in het artikel ‘De mondiale polycrisis’ in de rubriek Ontwrichting, vooral in aflevering 20.

Je hebt natuurlijk ook heel mondaine noodmaatregelen, bijvoorbeeld in de kernenergie. Zo is de kerncentrale Borssele intussen al 50 jaar in bedrijf en daarmee een van de oudste ter wereld. Hoe veilig is dat? De overheid meldt dat zich in de kerncentrale Borssele vanaf 1980 (tot oktober 2022) 457 bedrijfsstoringen hebben voorgedaan, waaronder met de noodstroomvoorzieningen. Op gezette tijden vielen belangrijke veiligheidsvoorzieningen uit, maar er is gelukkig geen ramp gebeurd. Hierover lees je meer in het artikel van Herman Damveld met de titel ‘Vestigingsplaatsen kerncentrales en kernafval: bijna alles over kernenergie samengevat in 19 onderwerpen’ in de rubriek Energie.