In het artikel van Herman Damveld met de titel ‘Kernenergie in Nederland’ in de rubriek Energie gaat het over de toekomst van kernenergie in Nederland. De politieke ontwikkelingen maken het misschien iets gedateerd, maar het meeste blijft relevant omdat de vorige regering van VVD, D66, CDA en CU al twee centrales plande. Zij reserveerde daar 5 miljard euro voor. Deze vorige regering wilde ook de kerncentrale Borssele langer in bedrijf houden dan tot 2034 en zorgen ‘voor veilige, permanente opslag van kernafval’. Die twee centrales wil de nieuwe regering ook. Of zij er draagvlak voor kan vinden, is afwachten. Groningse toestanden liggen op de loer. Hier volgt een samenvatting van het hele artikel.

De regering denkt dat kernenergie CO₂-arme productie van energie mogelijk maakt en daardoor kan bijdragen aan het behalen van de klimaatdoelen. Daarbij wordt voorbij gegaan aan de niet te verwaarlozen CO₂-uitstoot door de bouw en de ontmanteling van een kerncentrale, en van de winning van de brandstof uranium en de opslag van afval. Damveld twijfelt dan ook aan de stelling van de Raad voor de leefomgeving en infrastructuur (Rli) van 7 september 2022 dat ‘… ook wanneer we kijken naar de gehele levenscyclus van een kernreactor, kernenergie qua CO₂-uitstoot vergelijkbaar is met windenergie’ en beter dan zonne-energie. Er zijn andere, door Rli niet gebruikte, bronnen die dit tegenspreken.

Als de splijtstofstaven uitgewerkt zijn, worden ze per trein of vrachtwagen naar een opwerkingsfabriek in Frankrijk vervoerd. Het kernafval, hoog-, middel- en laagradioactief, wordt door de Centrale Organisatie Voor Radioactief Afval (COVRA) dicht bij de kerncentrale Borssele bovengronds opgeslagen in bunkers. Daarbij gaat het om opslag voor honderd jaar. Maar kerncentrales maken radioactief afval dat deels een miljoen jaar gevaarlijk blijft.

Bij de COVRA stonden op 1 januari 2022 zo’n 55.500 vaten laag en middelradioactief afval en 4.700 containers met verarmd uranium opgeslagen, evenals 504 vaten met hoogradioactief afval. Of de tijdelijke opslag van laag- tot hoogradioactief afval bestand is tegen de tand des tijds – zoals de zeespiegelstijging, of een zwakke staat – is onduidelijk. Een definitieve oplossing voor het hoogradioactief afval is verder uit beeld dan ooit. Kan het in de vorm van opslag in zoutkoepels (in Groningen en Drenthe) of in kleilagen elders in Nederland)? In buitenlandse onderzoek zijn zoutkoepels ondeugdelijk gebleken, of de vaten lekken er, wat (in Duitsland) hoge extra kosten met zich meebrengt.

Kerncentrales zouden goedkopere elektriciteit leveren, maar dat blijkt niet zo te zijn. Ze worden zelf alleen maar duurder om te bouwen. De kernenergiewereld mikt nu op kerncentrales ter grootte van Borssele (450 MW). Commerciële partijen zijn nauwelijks geïnteresseerd, behalve als Nederland bij de centrale alles betaalt en zij mogen kiezen. De financieringskosten van kerncentrales maken wel 70% uit van de totale bouwkosten. Met overheidssteun gaat het financieringsrisico sterk omlaag, maar als de bouw vertraging oploopt, moeten de consumenten meer of langere tijd vooruit blijven betalen.

Het Nederlandse bedrijf ULC-Energy kiest voor een kerncentrale naar een ontwerp van het Engelse Rolls-Royce. Dit laatste bedrijf heeft expertise als producent van reactoren voor de Engelse kernonderzeeërs. Het ontwikkelt nu een kleine modulaire drukwaterreactor maar daarvoor heeft het veel subsidie nodig en een grote markt. De vorige Engelse regering betaalde al flink, maar waar komt een markt vandaan als een order voor 14 kerncentrales al niet voldoende is? Hoe veilig deze kerncentrale is, zal pas blijken tijdens de vergunningverlening.

De kerncentrale Borssele is intussen al 50 jaar in bedrijf, en de vergunning werd verlengd tot eind 2033. Hij behoort tot de oudste ter wereld en er zijn geen voorbeelden van kerncentrales die meer dan 60 jaar in bedrijf zijn. Hoe veilig is dat? De overheid meldt dat in de kerncentrale Borssele zich vanaf 1980 (tot oktober 2022) 457 bedrijfsstoringen hebben voorgedaan, waaronder met de noodstroomvoorzieningen. Op gezette tijden vielen belangrijke veiligheidsvoorzieningen uit, maar er is gelukkig geen ramp gebeurd. De overheden gaan ervan uit dat een ramp met een kerncentrale tot de mogelijkheden behoort. Sinds 1990 is er een rampenplan voor Borssele. Dat is enerzijds nogal kinderlijk, bijvoorbeeld over evacuatie van de bevolking, anderzijds wordt de ernst onderkoeld gebracht: er komt een graasverbod voor ‘een groot deel van Nederland’. Kinderen tot 18 jaar en zwangere vrouwen moeten tot op 100 kilometer jodiumtabletten slikken (dus tot Utrecht aan toe). Damveld vindt dat men zich overgeeft aan schijnveiligheid.

Ook in de visie van verzekeringsmaatschappijen is kernenergie onveilig. Zo weigeren de verzekeringsmaatschappijen (bij afspraak) de kerncentrale in Borssele te verzekeren. Anno 2022 is het maximaal door de exploitant te vergoeden bedrag 1,2 miljard euro. Voor de kerncentrale Borssele geldt een staatsgarantie tot 2,3 miljard euro. Samen is dat 3,5 miljard euro. En dat terwijl de schade ook gemakkelijk het tienvoudige daarvan kan bedragen.

In het tweede artikel ‘Kernenergie uiteengezet’ in de rubriek Energie vat Herman Damveld nog eens samen wat hierboven ook al werd behandeld. Nieuw is zijn informatie over kleinere kerncentrales met de naam Small Modular Reactor (SMR) met een vermogen van 30 tot 470 Megawatt (MW). Het gaat om tientallen mogelijke types die in een fabriek in elkaar gezet zouden worden.. Ze bestaan alleen op papier, nog geen enkele is daadwerkelijk gebouwd. Zie aflevering 3 tot 6. Die van Rolls-Royce is er een van. Damveld behandelt er nog twee. Er is voor de Nederlandse praktijk de komende tien jaar nog niets zinnigs over te zeggen, noch over de stroomprijs (naar verwachting hoog), noch over het afval (het dubbele van de grote centrales), noch over de brandstof (waarschijnlijk vier keer zo hoog verrijkt uranium als bij de centrales van nu) met in Nederland bovendien een mogelijk koelwaterprobleem.

In aflevering 7 tot 9 komt het kernafvalprobleem aan de orde en in aflevering 10 tot 12 of kernenergie een goede oplossing is voor het broeikaseffect. Daarover bestaat grote verdeeldheid. Zo moet men bijvoorbeeld bij een flinke mondiale uitbreiding toe met uraniumerts dat vijftig keer zo arm is aan uranium als het erts tot nu toe gewonnen wordt.

De politiek heeft al met al een veel te eenzijdige en nauwe blik op de zaak.