Er zijn zes vaste ‘stadia van verandering’. Lees hierover aflevering 7 en volgende in het artikel ‘Zelf veranderen met klimaatbeterschap’ in de rubriek Ethiek. Veranderaars komen al zoekend stap voor stap een stadium verder. Elke keer is er een voorspelbaar, duidelijk omschreven stadium dat gedurende een bepaalde tijd plaatsvindt en dat een serie taken vergt die uitgevoerd moeten worden. Pas dan kan de stap naar het volgende stadium gezet worden. Elk stadium hoeft niet onvermijdelijk naar het volgende leiden – je kunt ergens vast komen te zitten of terugvallen. Maar met het begrijpen van deze stadia en van de processen die daarbinnen het meest bruikbaar zijn, kun je wel controle krijgen over de veranderingscyclus en er sneller en efficiënter doorheen gaan, met minder ellende.

De stadia van verandering zijn:
het stadium vóór het overwegen;
het stadium van het overwegen;
het stadium van de voorbereiding;
het stadium van de actie;
het stadium van het instandhouden;
het stadium van het afronden.

Weten in welk stadium je zit is een sleutel tot succesvol veranderen. Steeds weer blijkt dat mensen zich daarbij vergissen zichzelf een mislukking bezorgen. Maar net zo goed moet je niet blijven hangen in een stadium dat je al overwonnen hebt. Slechts de meest succesvolle veranderaar komt tot het stadium van het afronden. Zij blijken, wat hun probleem ook is, allemaal dezelfde route te volgen. Als je verschillende problemen tegelijk hebt, kun je per probleem wel in verschillende stadia zitten. Maar steeds geldt: je kunt stadia niet overslaan.

We lopen de stadia nu nog eens apart langs:

Stadium 1

Het stadium van vóór het overwegen wordt beschreven in aflevering 8. Dan gaat het er nog niet om dat mensen geen oplossing zien; ze zien nog niet wat het probleem is. Mensen in dit stadium zijn gewoonlijk helemaal niet van plan om iets aan hun gedrag te doen. Het lijkt een paradox, waarbij de sleutel ligt in de benadering. Zelfs mensen in het stadium van vóór het overwegen schuiven op naar verandering als ze op de juiste momenten de juiste hulpmiddelen aangereikt krijgen.

Stadium 2

Het stadium van het overwegen wordt beschreven in aflevering 9. Hierin erkennen mensen dat ze een probleem hebben en beginnen ze serieus na te denken over een oplossing. Overwegers worstelen er echter mee om hun probleem te doorzien, de oorzaken te leren kennen en hoe ze het zouden kunnen oplossen. Veel overwegers maken steeds maar plannen over wat ze gaan doen, maar ze zijn vaak nog niet zo ver dat ze zich ergens toe willen verplichten. Pas als ze de overgang naar het stadium van de voorbereiding maken, beginnen ze zich ten eerste op de oplossing te richten in plaats van op het probleem en ten tweede over de toekomst na te denken in plaats van over het verleden. Vervolgens worden er nog een stel valkuilen benoemd: de zoektocht naar absolute zekerheid (die er bij het klimaat gewoon niet is), wachten op het goede moment (dat er niet komt), wensdenken (dat net zo min werkt) en te hard van stapel lopen. Het zijn allemaal ‘negatieve processen’ die de veranderingscyclus ophouden, ook al is een periode van overwegen zeker nodig om te slagen. Er moet een bepaald niveau van bewustheid van zowel het probleem als de oplossing ontstaan, of er komt geheid terugval.

Stadium 3 en 4

Het stadium van de voorbereiding en dat van actie worden beschreven in aflevering 10. De meeste mensen in stadium 3 willen ‘in de komende maand’ tot actie overgaan, maar kunnen intussen best nog in dubio zitten. Het bewustzijn is hoog, de verwachting is voelbaar. Het is nu zaak om gedetailleerd actieplan op te stellen en jezelf ervan te overtuigen dat je door het stadium van actie heen moet.

In het stadium van de actie wordt openlijk veranderd. Anderen zien nu ook veel beter waar je mee bezig was. Het gevaar ligt op de loer dat actie wordt verward met verandering; ook begeleiders maken die fout. De steun brokkelt af in de fase dat de veranderaars die het hardst nodig hebben. Je moet in het actiestadium behalve je zichtbare gedrag ook je niveau van bewustzijn, je emoties, je zelfbeeld, je denken en nog meer veranderen, al is daarvoor de basis al eerder gelegd.

Stadium 5 en 6

Het stadium van het instandhouden en dat van het afronden worden beschreven in aflevering 11. Ook het stadium van het instandhouden kent zijn eigen, grote uitdagingen. Dit stadium is om ervoor te zorgen dat de winst van het actiestadium en van de stadia wordt vastgehouden. Het is vechten tegen momenten van zwakte en tegen terugval. Het is bepaald geen statisch stadium. Het is een essentiële voortzetting die tenminste zes maanden kan duren, maar ook de rest van je leven.

Het stadium van het afronden is het ultieme doel voor alle veranderaars. Nu is je vroegere verslaving of probleem geen verleiding en bedreiging meer, al denken sommige experts dat bepaalde problemen niet afgerond kúnnen worden, en het afronden nooit ophoudt. Mensen blijken hierin heel verschillend te zijn.

Zie eerst zelf veranderen met klimaatbeterschap en ook processen van zelfverandering (9).