De Jungiaanse filosoof Jean Gebser onderscheidde (in 1953) vijf fases in de ont-wikkeling van het menselijk bewustzijn. Eerst kwam er een miljoen jaar geleden de archaïsche structuur, rond 150.000 jaar geleden volgde de magische structuur, 3.000 jaar geleden de mythische structuur en recent bereikte de rationele structuur bereikte zijn hoogtepunt. Volgens Gebser is nu de integrerende structuur aan de beurt. Deze vijf structuren kwamen niet om de beurt maar stapelden zich, waarbij ze steeds de voorgaande omarmden. We lezen hierover in in aflevering 27 van het artikel ‘Het geldmysterie’ in de rubriek Ethiek.

De archaïsche en magische bewustzijnsstructuur gaan goed samen met het archetype van de moedergodin, omdat haar kenmerken ‘van nature’ bij deze twee oudste structuren horen. De rationele structuur past juist de magiër als een handschoen (zie ook geld en de archetypen). De moedergodin kwam daarbij automatisch buiten spel te staan. Met het integrerende bewustzijn komt omgekeerd het archetype van de moedergodin net zo automatisch weer in beeld.

Dan stelt Lietaer deze hypothese voor: beschavingen muteren of ze sterven aan hun gewonde archetype. Als een archetype in een beschaving langdurig onderdrukt wordt, is die maatschappij niet in staat om enige capaciteit op te bouwen om met dat aspect van de psyche om te gaan (zie ook psychische kant van geld). Er móet dan gewoon een mutatie of een ineenstorting volgen. Het is voor de Westerse beschaving erop of eronder nu deze in contact komt met het ontwaken van de moedergodin in de vorm van de ecologische crisis, het zelfbeschikkingsrecht van vrouwen, en de crisis in de betekenisgeving en in die van het overheersende paradigma.

Lietaer is optimistisch over de sterke opkomst van de ‘cultural-creatives’ (aflevering 30 en 31). Die zijn zeer divers en vrij ongeorganiseerd. Iedere specifieke yang-uitwas kent wel een eigen sociale beweging die er tegenin gaat. Deze versplintering is een uitvloeisel van het gespecialiseerde en gefragmenteerde reductionisme van het modernisme zelf, met steeds een reactie op één aspect. Maar samen zouden deze groepen wel eens een front kunnen vormen van culturele verandering die de patriarchale kijk, de rationele kijk, de moderne kijk en de industriële kijk allemaal tegelijk uitdaagt. Waarmee het archetype van de moedergodin terug is in een vijfhoek van archetypen die overeenkomt met de vorm van het menselijk lichaam. Na de fase van het bankschulgeld hoopt Lietaer dat het nu de beurt is aan de complementaire, duale muntstelsels zoals die eerder in Europa en Egypte heersten (aflevering 32). Meerdere typen munten naast elkaar zijn nodig om de diverse sociale geledingen van de samenleving te bedienen. Deze laatste fase activeert alle vijf archetypen, dat wil zeggen de minnaar komt erbij.

Dat is nodig, want met het huidige yang-monopolie op geld is er gewoon geen geld te vinden om al die dringende problemen aan te pakken – van de aanpak van de ecologische problemen tot en met het voorzien in de basisbehoeften van miljarden mensen en in de opleiding van even zovelen om de ongelijkheid te bestrijden. En dat geld gaat er ook niet vanzelf komen. In onze huidige toestand kunnen er geen kathedralen meer gebouwd worden.

We moeten gaan werken met een andere schema en kijken met een andere bril, met een nieuwe terminologie. Het beste is om dit te bekijken in aflevering 33 en die ook in zijn geheel te lezen.