Waar komen nieuwe dingen vandaan? Waarom blijft niet alles zoals eerst? Ontwikkeling kunnen we omschrijven als aanmerkelijke kwalitatieve verandering. Gewoonlijk komt die in kleine stapjes, al kan elke stap in een verandering van aard belangrijk zijn. Neem de resistentie tegen bepaalde antibiotica bij bepaalde bacteriestammen. Dat is een switch. De middelen van verandering kunnen enorm [...]

Het vlindereffect treedt op als een schijnbaar onbelangrijke verstoring in het ene deel van het systeem een waterval (cascade) van gevolgen heeft die door het hele netwerk kan lopen om in een ander deel, of op een ander moment, een grote verandering teweeg te brengen. Dus: kleine oorzaken, grote gevolgen. Vergelijk dit met de druppel [...]

De Wet van de vereiste complexiteit luidt: ‘De complexiteit van een regelsysteem moet tenminste even groot zijn als de complexiteit van het systeem dat het wil reguleren.’ Anders werkt het niet. Oftewel, alleen complexiteit kan complexiteit beheersen. Anders leidt een complexiteitskloof tussen de twee tot allerhande ellende. Deze wet komt aan de orde aflevering 15 [...]

Is de negatieve terugkoppelingslus zelf-corrigerend, een positieve terugkoppelingslus is zelf-versterkend. Hoe meer een positieve terugkoppeling werkt, hoe krachtiger hij wordt om er nog een schepje bovenop te doen. Hoe meer mensen griep krijgen, hoe meer mensen worden aangestoken. Hoe meer baby’s er geboren worden, hoe meer vrouwen opgroeien om baby’s te krijgen (en vice versa [...]

Het begrip circulaire economie, of kringloopeconomie, wordt genoemd in aflevering 4 van het artikel ‘De samenstelling van systemen’ in de rubriek Complexiteit. Daar wordt benadrukt dat ook informatie, naast energie en materie, daarbij essentieel is. In aflevering 15 gaat het verder over het begrip duurzaam en de ermee verbonden ecosysteemgrenzen en complexiteitsgrenzen. Duurzaamheid wordt apart behandeld [...]

Psychologen onderscheiden zes sociale houdingen ten opzichte van klimaatontwrichting en ze bekijken hoe het daarbij zit met de drie houdingen (hoofd, hart, handen) van de sociale psychologie. Dit zijn die zes houdingen: Degenen die zich werkelijk zorgen maken. Degenen die bezorgd zijn. De voorzichtigen. De onthechten. De twijfelaars. De afwijzers. Zie hierover aflevering 18 van [...]

Hamming noemt de Sumeriërs als het al duizend jaar leidende cultuurvolk, dat onderworpen wordt aan de nieuwe heersers: Akkad. Zoals bij de landbouw die de nomade verdringt, maakt ook hier Kaïn (Akkad) Abel (Sumerië) een kopje kleiner. (Zie ook schepping.) Dan komen de problemen van de werkelijkheid: “Toen nam de moderne landbouwcultuur op aarde in [...]

De Amerikaanse socioloog Fred Cottrell is de auteur van de klassieker  Energy and Society (1955). Hij komt ter sprake in aflevering 2 en 7 van het artikel ‘De economie van piekolie’ in de rubriek Energie.

Het verschil in concentratiegraad tussen de energiebron en de omgeving bepaalt het nut van die energiebron. Want alleen wanneer de concentratiegraad van een energiebron (flink) hoger is dan die van zijn omgeving, kan energie arbeid verrichten. Zonder krachten van buitenaf beweegt energie altijd van een hogere concentratiegraad naar een lagere (daarom wordt je koffie koud [...]

De energie-complexiteitsspiraal van Joseph Tainter stelt dat zodra er in een natuurlijk systeem iets van ongebruikte energie is, er onmiddellijk soorten van binnen of buiten het systeem opdoemen die die energie benutten. Voeg extra energie aan een ecosysteem toe en zijn complexiteit zal toenemen. In menselijke samenlevingen gaat het niet anders. Beschikken we over extra, liefst [...]