Systemen kunnen ons verrassen door zich te presenteren als een serie gebeurtenissen zoals je die dagelijks in de krant vindt, maar erachter schuilen de dynamische gedragspatronen van complexe systemen. Die systemen kunnen groeien, krimpen, wiebelen, ongrijpbaar zijn of evolueren. Je moet niet alleen naar de gebeurtenissen kijken, maar juist naar het langetermijngedrag en de structuur. [...]

Het vlindereffect treedt op als een schijnbaar onbelangrijke verstoring in het ene deel van het systeem een waterval (cascade) van gevolgen heeft die door het hele netwerk kan lopen om in een ander deel, of op een ander moment, een grote verandering teweeg te brengen. Dus: kleine oorzaken, grote gevolgen. Vergelijk dit met de druppel [...]

Efficiëntie, ook wel doorvoerefficiëntie genoemd, meet hoeveel van de relevante materie-, energie- en/of informatiedoorstroming een systeem kan verwerken. Veerkracht meet het vermogen van een systeem om zich te herstellen van een verstoring, een aanval of een verandering in de leefomgeving. Met deze definities in het achterhoofd kunnen we de duurzaamheid van een complex stromingssysteem definiëren [...]

Systemen kennen fondsen, dat wil zeggen voorraden waaruit geput kan worden. Deze vullen zichzelf al of niet aan. Het fonds staat tegenover de stroom. Het begrip fonds komt aan de orde in aflevering 12 en volgende (over natuurlijke rijkdom als fonds) van het artikel ‘De samenstelling van systemen’ in de rubriek Complexiteit. Elk fonds is [...]

De meeste mensen ontvangen iedere maand geld op hun rekening, in de vorm van loon, uitkering of aow. Je hebt elke maand een bepaald bedrag te besteden. Dat moet je verdelen over de huur of de hypotheekrente, je eten en drinken, gas en elektra, kleding, enz. Houd je geen rekening met je budget, dan kom [...]

Is de negatieve terugkoppelingslus zelf-corrigerend, een positieve terugkoppelingslus is zelf-versterkend. Hoe meer een positieve terugkoppeling werkt, hoe krachtiger hij wordt om er nog een schepje bovenop te doen. Hoe meer mensen griep krijgen, hoe meer mensen worden aangestoken. Hoe meer baby’s er geboren worden, hoe meer vrouwen opgroeien om baby’s te krijgen (en vice versa [...]

De begrippen validiteit en betrouwbaarheid en hun onderlinge relatie worden behandeld in aflevering 13-14 van het artikel ‘De economie van piekolie’ in de rubriek Energie. Het gaat bij het vergelijken van verschillende EROI-cijfers om twee kwesties: zijn het met elkaar kloppende cijfers (zijn ze betrouwbaar) en zijn ze geldig als ze op deze wijze zijn [...]

Vermogen verwijst naar het gebruik van energie per tijdseenheid. De energie die een led- of gloeilamp opsoupeert, drukken we uit in een eenheid van vermogen, de kilowatt. Dit vermogen kunnen we naar joules terugrekenen door het vermogen met de duur van het gebruik te vermenigvuldigen. Zie ook Vierde wet van de thermodynamica, vooraf.

In het artikel ‘De ijzeren kooi van het consumentisme’ bekijkt Tim Jackson de structuur van de moderne kapitalistische economieën en in het bijzonder twee onderling verbonden kenmerken daarvan die van wezenlijk belang zijn voor de dynamiek van de groei. Aan de ene kant stimuleert het winstmotief tot nieuwe, betere en goedkopere producten en diensten in [...]

Voedselniveaus vormen op elkaar gezet een voedselpiramide. Het onderste niveau is feitelijk het natuurlijk kapitaal van de niveaus erboven. In de praktijk ligt het onderscheid in voedselniveaus nog niet zo eenvoudig, want niet alleen zijn secundaire consumenten soms tegelijk of tijdelijk primaire consumenten. Maar ook is er een categorie die je dienstverleners kunt noemen, dat [...]